Buenos Aires
Irma Celina Wyszogrodzki
Dzieciństwo
Infancia
Irma Celina Wyszogrodzki urodziła się w Buenos Aires. Pierwsze imię otrzymała po siostrze matki, a drugie po siostrzenicy ojca – obie zginęły w obozie koncentracyjnym w czasie II wojny światowej.
Irma Celina Wyszogrodzki nació en Buenos Aires. Su primer nombre, Irma, lo llevaba también la hermana de la madre; su segundo nombre, Celina, lo llevaba la sobrina del padre – ambas murieron en los campos de concentración durante la segunda guerra mundial.
1941, Iłża, Polska.
Rodzina Anny Wyszogrodzkiej z d. Kampel.
Fot. kolekcja Irmy Celiny Wyszogrodzkiej
La familia de Anna Wyszodrodzki, de soltera Kampel.
Fot. colección de Irma Celina Wyszogrodzki
1940, Iłża, Polska.
Rodzina Anny Wyszogrodzkiej z d. Kampel. Irka Kampel (3. z prawej), Pola Laks (2. z lewej), Fredzia Kampel (3. z lewej).
Fot. kolekcja Irmy Celiny Wyszogrodzkiej
La familia de Anna Wyszogrodzka de soltera Kampel. Irka Kampel (3 de la der), Pola Laks (2 de la izq.) Fredzia Kampel (3 de la izq).
Fot. colección de Irma Celina Wyszogrodzki
Luty 1941, Iłża, Polska.
Rodzina Anny Wyszogrodzkiej z d. Kampel.
Fot. kolekcja Irmy Celiny Wyszogrodzkiej
La familia de Anna Wyszogrodzki, de soltera Kampel.
Fot. colección de Irma Celina Wyszogrodzki
Rodzice
Padres
Jej rodzice – Anna z domu Kampel i Adam Wyszogrodzki – poznali się w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej trafili do getta warszawskiego, z którego uciekli; znaleźli schronienie w domu przyjaciółki z czasów szkolnych.
Sus padres – Anna (de soltera Kampel) y Adam Wyszogrodzki – se conocieron en Varsovia. Después del estallido de la segunda guerra mundial, fueron trasladados al gueto de Varsovia del que escaparon. Encontraron refugio en la casa de una antigua compañera de clase.
Mój ojciec był sam, bo on sam wyjechał z Łodzi do Warszawy, oni się zobaczyli, zakochali się i całe życie byli razem. Moja mama mieszkała na Leszno 36 w Warszawie. Oni się ratowali razem podczas wojny, byli pierw w gettcie, a potem jak getto było spalone, to oni wyszli, a mama miała koleżankę ze szkoły, która miała ich w jej mieszkaniu.
Mi padre estaba solo, porque él solo se fue de Lodz a Varsovia, ellos se vieron, se enamoraron y estuvieron juntos toda la vida. Mi mamá habitaba en la calle Leszno 36 en Varsovia. Se salvaron juntos durante la guerra, primero estuvieron en el gueto y después, cuando el gueto fue quemado, ellos salieron, mamá tenía una compañera de escuela, que los escondió en su piso.
Wyjazd do Argentyny
Viaje a la Argentina
Po zakończeniu wojny przenieśli się do Łodzi, gdzie Adam Wyszogrodzki został dyrektorem fabryki włókienniczej. Pod koniec lat 40. zdecydowali się na emigrację – najpierw do Francji, a potem do Argentyny. Wyszogrodzcy zamieszali w Buenos Aires, gdzie Adam założył fabrykę zapewniającą rodzinie wygodne życie.
Tras el fin de la guerra, se mudaron a Lodz, donde Adam Wyszogrodzki fue nombrado director de una fábrica textil. A finales de los años 40, decidieron emigrar – primero a Francia y luego a Argentina. Los Wyszogrodzki se asentaron en Buenos Aires, donde Adam fundó una fábrica gracias a la que la familia pudo llevar una vida cómoda.
Rodzice mieli taką historię, że ich życie socjalne to było [życie] ludzi, Polacy, którzy przyszli po wojnie do Argentyny, to znaczy ja w domu, oni do mnie mówili po hiszpańsku, ale całe socjalne życie było u nich po polsku, to znaczy, że ja w nocy jak poszłam spać to słyszałam cały czas szuszuszuszu – polski język.
Mis padres tenían una historia así que su vida social era de unas personas que vinieron a Argentina después de la guerra, es decir, yo en casa, ellos me hablaban en español, pero toda su vida social era en polaco, es decir, por la noche cuando iba a dormir, oía siempre unos susurros szuszuszuszu en polaco.
Żydzi w Argentynie
Judíos en Argentina
Rodzina Wyszogrodzkich dołączyła do licznej społeczności polskich Żydów w Ameryce Południowej. W okresie międzywojennym z Polski do Argentyny przyjechało 55 tysięcy Żydów (30 procent wychodźstwa z Polski). W 1938 roku stanowili ok. 22 procent całej społeczności żydowskiej w Argentynie, a w Buenos Aires aż 32 procent. W czasie II wojny światowej i krótko po jej zakończeniu Argentyna niechętnie wpuszczała na swoje terytorium imigrantów wyznania mojżeszowego. To dlatego rodzina Wyszogrodzkich wjechała nielegalnie, przez Urugwaj.
La familia Wyszogrodzki se unió a la numerosa comunidad de los judíos polacos en América del Sur. En el período de entreguerras, desde Polonia a Argentina vinieron 55 mil judíos (el 30% de la emigración polaca). En 1938, constituían aproximadamente el 22% de toda la comunidad judía en Argentina, y hasta el 32% en Buenos Aires. Durante la segunda guerra mundial y poco tiempo después de su fin, Argentina se mostró reacia a dejar entrar a su territorio los emigrantes judíos. Por lo que, la familia Wyszogrodzki cruzó la frontera ilegalmente por Uruguay.
Moja matka miała trzech wujków, którzy przyszli przed wojną tutaj, ona do nich napisała, mówiła jedziemy do Argentyny. To w tym momencie Żydzi nie mogli wejść do Argentyny, bo był taki rząd który nie pozwalał. Oni tak przyszli nielegalnie. Przyszli tutaj, mama mówiła: rząd nie szkodzi, ludzie są nadzwyczajni, bo wszyscy ludzie im pomagali. Tutaj mieszkali, pierw byli w pensji, a potem ojciec miał pracę, to wynajęli mieszkanie i w tym mieszkaniu ja się urodziłam.
Mi madre tenía tres tíos que habían venido aquí antes de la guerra, ella les escribió, dijo que nos íbamos a mudar a Argentina. En aquel tiempo los judíos no podían entrar en Argentina, porque el gobierno era así que no lo permitía. Ellos vinieron ilegalmente. Vinieron aquí, mamá decía que el gobierno no hacía daño a nadie, que todos eran estupendos, que todos les ayudaban. Aquí vivían, primero en un piso compartido, después mi padre tenía trabajo y alquilaron un apartamento y en aquel apartamento nací yo.
Wizyta w Polsce
Visita en Polonia
Irma Wyszogrodzka ojczyznę swoich rodziców długo znała jedynie z opowieści. Było to dla niej miejsce wywołujące ból związany z utratą krewnych, ale też nostalgię do przedwojennej rzeczywistości, w której dzieciństwo i młodość spędzili jej rodzice. W 1961 roku po raz pierwszy zobaczyła Polskę i poznała nieliczną rodzinę, ocalałą z Holokaustu.
Por mucho tiempo, Irma Wyszogrodzki conocía la patria de sus padres solamente por los relatos. Era para ella un lugar que provocaba dolor por la pérdida de los familiares, pero también la nostalgia por conocer la realidad de antes de la guerra, en la que transcurrieron la infancia y la juventud de sus padres. En 1961, por primera vez visitó Polonia y conoció a los pocos familiares que sobrevivieron el Holocausto.
1961, Warszawa, Polska.
Irma Celina Wyszogrodzka z matką Anną w czasie pierwszej wizyty w Polsce, przed pomnikiem Bohaterów Getta.
Fot. kolekcja Irmy Celiny Wyszogrodzkiej
Irma Celina Wyszogrodzka con su madre Anna durante su primera visita en Polonia, delante del Monumento a los Heroes del Gueto.
Fot. colección de Irma Celina Wyszogrodzki
1961, Zakopane, Polska.
Irma Celina Wyszogrodzka w czasie pierwszej wizyty w Polsce.
Fot. kolekcja Irmy Celiny Wyszogrodzkiej
Irma Celina Wyszogrodzka durante su primera visita en Polonia.
Fot. colección de Irma Celina Wyszogrodzki
Dorosłość
Adultez
Irma Celina Wyszogrodzka w dorosłym życiu długo nie zajmowała się tragiczną historią swoich przodków. Założyła własną, argentyńską rodzinę, ukończyła dwa kierunki studiów – biologię, a potem psychologię. Informacje o swoich korzeniach zaczęła zbierać po śmierci matki. Szukała m.in. osoby, która ukrywała jej rodziców w czasie II wojny światowej – niestety bezskutecznie. Obecnie jest psychoterapeutką, często odwiedza Polskę i aktywnie włącza się w inicjatywy dotyczące upamiętnienia ofiar Holokaustu.
En la vida adulta, Irma Celica Wyszogrodzki no se ocupaba mucho de la historia trágica de sus antepasados. Creó su propia familia argentina, finalizó dos carreras universitarias – primero biología y luego psicología. Empezó a investigar sobre sus raíces después de la muerte de su madre. Buscaba, entre otros, a la persona que había ayudado a sus padres durante la segunda guerra mundial – desgraciadamente sin resultado. Actualmente es psicoterapeuta, con frecuencia visita Polonia y participa activamente en las iniciativas de conmemoración en memoria de las víctimas del Holocausto.